İhtiyati Tedbir Nedir? Tedbir Kararı Ne Anlama Gelir?

Bir dava açılması ile beraber derhal netice alınması beklenemez. Gerek ülkemizdeki yargı yerlerinin iş yoğunluğu gerekse de görülecek işin niteliği buna izin vermeyebilir.

Davacı taraf her ne kadar davasının derhal sonuçlanmasını istese de davanın esasına ilişkin karar verilmesi uzun bir süre alabilir. Uzayan dava sürecinde, gecikme sebebiyle davacının zarar görmesi, hakkın elde edilmesinin zorlaşması ya da imkânsız hale gelmesi şeklinde mağduriyetlerin önüne geçmek maksadıyla kanun koyucu tarafınca, davanın başlangıcında ya da davanın açılmasından ilkin davacı lehine hukuki himaye tesis eden bazı tedbirlere hükmedilebileceği öngörülmüştür. Açılmış bir davanın sonucunun etkisiz hale gelmesini önlemeye yarayan bu geçici nitelikteki himayeye ihtiyati tedbir denmektedir.

Tedbir Nedir? (Özetlemek gerekirse)

Mahkeme tarafınca dava sonuçlanıncaya kadarki süreçte doğabilecek zararların önüne geçmek amacıyla davacıya sağlanan hukuki himayeye tedbir denir.

Tedbir Kararı Nedir?

Davanın açılmasından kati hükme kadarki süreçte bir hakkın elde edilmesinin zorlaşması, imkânsız hale gelmesi ya da bekleme sebebiyle zarar görecek olmasının öneme geçmek amacıyla mahkeme tarafınca davacı yararına hukuki himaye sağlanmasına hükmedilmesidir. Tedbir nafakası, tapuya konulacak şerh, bir aracının satışının yasaklanması şeklinde durumlar ihtiyati tedbir sonucuna örnek gösterilebilir.

İhtiyati Tedbir Nasıl Talep Edilir?

İhtiyati tedbir mahkemeden dilekçe ile talep edilir. Davacı dilekçesinde ihtiyati tedbir sebeplerini ve tedbir istediğini bildirmeli davanın esası yönünden haklılığını ortalama olarak ispatlamalıdır.

İhtiyati tedbir sonucuna hükmedilebilmesi için somut olayın belli başlı bazı şartları ihtiva etmesi gerekir. İhtiyati tedbire hükmedilebilmesi için;

• Mevcut durumda meydana gelebilecek değişiklik sebebiyle hakkın elde edilmesi zorlaşmalı ya da imkânsız hale gelmesi ihtimali ve
• Gecikme sebebiyle ciddi bir zararın doğmasından kaygı edilmesi şartları aynı anda mevcut olmalıdır.

Bu şartların yanı sıra ihtiyati tedbir talep eden tarafın haklılığını ortalama olarak ispatlaması gerekir. Davacının haklı olduğuna ilişkin mahkemede ortalama olarak bir kanaat oluşmuş olmalıdır. Bu koşul gerçekleşmediği takdirde aleyhine önlem konan tarafa davayı yitirmiş şeklinde işlem yapılmış olacak ve şahıs hak yitirilmesine uğrayacaktır.

İhtiyati tedbir kararı verilirken ortalama kanıtlama kuralı arandığından davanın ihtiyati tedbir talep eden şahıs aleyhine neticelenmesi ihtimali daima mevcuttur. Bu süreçte davalının hak yitirilmesine uğraması gündeme gelecektir. İhtiyati tedbir kararı sebebiyle haksız olarak zarara uğrayan davalının zararının karşılanabilmesi için önlem talep edenden güvence göstermesi istenebilir. Dava ihtiyati önlem talep eden lehine sonuçlandığında dosyaya sunulmuş olan bu güvence davacıya iade edilir. İhtiyati önlem talebi kati bir delile, resmi bir belgeye dayanıyorsa ya da durum güvence gösterilmesini gerektirmiyorsa, talep eden adli yardımdan faydalanıyorsa mahkeme tarafınca güvence alınmamasına karar verilebilir.

İhtiyati tedbirler eda, güvence ve düzenleme amaçlı ihtiyati tedbirler olmak suretiyle üçe ayrılırlar. Eda amaçlı ihtiyati tedbire tedbir nafakası, güvence amacıyla ihtiyati tedbire tapuya şerh koydurularak taşınmazın devrinin önlenmesi, düzenleme amaçlı ihtiyati tedbire ise dövizle ödeme yapılacak hallerde kurun sabitlenmesi örnek gösterilebilir.

İhtiyati tedbir talepleri davanın görüldüğü mahkemede incelenir ve karara bağlanır. Davanın açılmasından ilkin talep edilecek olan ihtiyati önlem, esas hakkında yetkili ve görevli mahkemeden talep edilmelidir.

İhtiyati önlem sonucuna karşı sadece ilgili tarafın yokluğunda karar verilmişse itiraz edilebilir. İtiraz, tedbirin uygulanmış olduğu sırada ilgili hazır bulunuyorsa uygulamadan itibaren, bulunmuyorsa tedbirin uygulanmasına ilişkin tutanağın kendisine tebliğinden itibaren yedi gün içinde yapılmalıdır. Aksine karar verilmedikçe itiraz, ihtiyati tedbirin icrasını durdurmaz.

İhtiyati tedbir, üçüncü bir kişiye ilişik hakkı zedeliyorsa bu durumda üçüncü şahıs de tedbiri öğrendiği günden itibaren yedi gün içinde tedbire itiraz edebilir.

İhtiyati önlem verildiği tarihten itibaren yedi gün içinde uygulamaya konmazsa önlem kararı kendiliğinden kalkar. Dava açılmadan ilkin ihtiyati tedbire hükmedilmiş olması durumunda iki hafta içinde esasa ilişkin davanın açılması gerekir. İki hafta içinde dava açılmazsa önlem kararı gene kendiliğinden kalkacaktır.

İhtiyati önlem sonucuna uymayan ve karara aykırı hareket eden kimseler disiplin hapsi ile cezalandırılır.

İhtiyati Tedbir Kararı Nasıl Uygulanır?

İhtiyati tedbir kararının uygulanabilmesi için, kararın verildiği tarihten itibaren kararı veren mahkemenin bulunmuş olduğu yargı çevresindeki icra dairesine başvurulmalıdır. Kararda belirtilmişse eğer ihtiyati tedbirin uygulanması için yazı işleri müdürü de görevlendirilebilir.

İhtiyati tedbir kararının uygulanması için gerektiğinde zor kullanılabilir. Tüm kolluk görevlileri, köylerde muhtarlar, yazılı müracaat üstüne tedbirin uygulanmasına yardımda bulunurlar.

İhtiyati Tedbir Ne Kadar Sürer?

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 397/2 hükmü uyarınca ihtiyati tedbir, nihai kararın kesinleşmesine kadar devam eder. Sadece mahkeme tarafınca bunun öncesinde tedbirin kaldırılmasına karar verilebilir.

İhtiyati tedbir kararı, kararın verildiği tarihten itibaren yedi gün içinde uygulamaya konmazsa kendiliğinden kalkar. Dava öncesinde verilmiş olan ihtiyati karara istinaden iki hafta içinde esasa ilişkin dava açılmaması halinde de ihtiyati tedbir kararı kendiliğinden kalkacaktır.