Soruşturma nedir?

Soruşturma nedir? Soruşturma (CMK 2), suç haberinin alınmasıyla başlayıp esas olarak savcı ve onun yardımcısı sıfatı ile adli kolluk tarafınca meydana gelen ve varlık sebebi kamu davasının açılmasına gerek olup olmadığının araştırılması olan, kaide olarak yazılı ve gizli saklı meydana gelen bir takım adli faaliyete denir.

Soruşturma, suç işlendiği yada diğer ifadeyle, bir ceza uyuşmazlığının var olduğu şüphesi üstüne, bu ceza uyuşmazlığının gerçekliğinin araştırılmış olduğu ilk evredir.

Soruşturma evresinin özellikleri

Ceza Muhakeme Kanunu’nun 2/1-e maddesinde soruşturma evresi, yalnızca devamında kovuşturma evresine geçilen hâlin nazarı itibara alınması suretiyle tanımlanmıştır. Soruşturma evresi, bir suçun işlendiği şüphesinin öğrenilmesiyle başlamış olan ve iddianamenin kabulü ile yada iddianamenin düzenlenmesine yer olmadığı kararı ile sonlanmış olan evredir.

Cumhuriyet savcısı, bu evrede ceza mahkemesi önünde tartışılabilir bir ceza uyuşmazlığının bulunup bulunmadığını araştırır. Soruşturma aşamasında yetki Cumhuriyet savcısına aittir. Sadece bazı durumlarda sulh ceza hakimi de soruşturma yapabilir (CMK 163). Bu şekilde bir münakaşa yapılamayacaksa bu evre, iddianamenin düzenlenmesine yer olmadığı kararı ile sonlanır. Eğer bu şekilde bir münakaşa yapılabilecekse iddianamenin düzenlenmesi ve bunun mahkemece kabulü ile sonlanır.

Soruşturma evresinin amacı şüpheyi bütünüyle ortadan kaldırmak ya da maddi gerçeği bulmak değildir. Bu evredeki amaç; Cumhuriyet savcısının kamu davasının açılıp açılmayacağına karar vermesini sağlamak, kamu davası açılacak ise de söz konusu davaya hazırlık yapmaktır (Soruşturma nedir).

CMK 169 maddesine nazaran soruşturma evresinin yazılılığı, kovuşturma evresinin devrelerinden kabul edilen duruşmanın sözlülüğü için bir zarurettir. Hakikaten duruşmada, soruşturmada meydana getirilen işlemlerin yazılı hâle getirilmiş olduğu belgelerin okunması suretiyle, bunlar sözlü hâle getirilmekte ve böylelikle, mahkeme huzurunda, iddia etme, müdafa ve yargılama makamları tarafınca tartışılmaktadır.

Soruşturma nedir, nasıl yapılır

CMK 160/1 maddesine nazaran Cumhuriyet savcısı, bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez, derhal araştırma hayata geçirmeye adım atar. Buradaki bir suçun işlendiği izlenimi veren bir hâl ibaresi ile kast edilen, bir suç işlendiği yönündeki kuşkudir.

Soruşturma aşamasını ve bu evredeki faaliyetleri başlatacak olan kuşku ise soyut bir kuşku olmayıp, tersine belli emarelere dayanan ve soruşturmayı başlatacak yoğunluğa ulaşmış rahat şüphedir. Şüphenin yoğunlaşması, muhakeme sürecinin ilerlemesini sağlamış olduğu benzer biçimde, bazı muhakeme işlemlerinin yapılmasını da mümkün kılmaktadır. Nihayet muhakeme süreci sona erip yargı verildiğinde, kuşku kesinliğe erişilmiş olur (Soruşturma nedir).

Suç şüphesinin öğrenilmesi;

1. Re’sen öğrenme
2. İhbar kanalıyla öğrenme
3. Yabancı devletin şikâyeti ile öğrenme
4. Tutanakla öğrenme
5. Şikâyet kanalıyla öğrenme
6. Yazılı müracaat kanalıyla öğrenme

şeklinde olabilir.

Soruşturma ne kadar sürer

CMK’da soruşturma süresi öngörülmemiştir. CMK’da soruşturmanın en kısa sürede tamamlanması ilkesi benimsenmiştir.

Soruşturma evreleri nedir

Soruşturma evresi, bir suçun işlendiği şüphesinin öğrenilmesiyle başlamış olan ve iddianamenin kabulü ile yada iddianamenin düzenlenmesine yer olmadığı kararı ile sonlanmış olan evredir. Kovuşturma evresine hazırlık niteliğindedir.

Soruşturma evresinde, soruşturmaya mevzu fiilin suç teşkil etmemesi yada muhakeme şartlarının gerçekleşmemesi vs. nedenlerle soruşturmaya son verilmesi kararı verilir. Soruşturma neticesinde iddianamenin düzenlenmesi için kafi şüpheyi oluşturacak delillerin elde edilememesi sebebiyle iddianamenin düzenlenmesine yer olmadığı kararı verilir (Soruşturma nedir).

Soruşturmanın gizliliği nedir

CMK 157 maddesine nazaran, kanunun başka yargı koyduğu hâller saklı kalmak ve müdafa haklarına zarar vermemek koşuluyla soruşturma evresindeki usul işlemleri gizlidir. Soruşturmanın gizliliği Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 285. maddesinde de düzenlenmiştir.

TCK 285 maddesinin gerekçesinde de bu mevzu “… Soruşturma evresindeki işlemlerin gizliliği, soruşturmanın tarafları bakımından ve sair kişiler bakımından ikiye ayrılarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Her şeyden ilkin bu gizlilik, müdafa hakkını kısıtlar bir halde uygulanamayacaktır. Soruşturma evresindeki işlemler ve içerikleri, soruşturmanın taraflarından şüpheliye ve müdafiine karşı, müdafa hakkının kullanılmasını engelleyecek şekilde gizli saklı tutulamayacaktır. …” denilerek ifade edilmiştir.  Buna soruşturmanın gizliliği ilkesi denir.

Gizlilik ile kast edilen, soruşturmadaki işlemlerde, mesela, ifade almada, yer göstermede vs. yalnızca bu işlemin muhatabının/muhataplarının hazır bulunabilmesi ve soruşturmanın sonuçlarının da kamuya kapalı olmasıdır (Soruşturma nedir).

Soruşturmanın gizliliği, şüphelinin müdafa hakkı ile devletin bir suç şüphesini soruşturmakla görevli makamlarının etkili soruşturmayı yürütme yükümlülüğünün ve medyanın kamuoyunu bilgilendirme amacı ile haber verme hakkının içinde bir çatışmanın ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Soruşturma evresinde, bir suçun işlendiğine ilişkin olarak hemen hemen bir kuşku bulunmaktadır. Bu şüphenin, mahkeme nezdinde kritik edilmeye değecek bir kuşku yoğunluğuna doğrusu kafi şüpheye ulaşmaması hâlinde ise sona erdirilir (Soruşturma nedir).

Bir suçu işlediğine dair kuşku bulunan şüphelinin, gizliliğin ihlal edilmesi suretiyle kamuya teşhir edilmesi, şüphelinin suçlu olarak damgalanmasına yol açabilir. Bu yüzden, soruşturmada, yalnızca işlemin muhataplarının hazır bulunması ve soruşturmanın sonuçlarının kamuya kapalı olması kabul edilmiş, şüphelinin lekelenmeme hakkı koruma altına alınmış ve suçsuzluk karinesinin etkinliği sağlanmış olur (Soruşturma nedir).

Soruşturmanın gizliliği kaide olmakla birlikte, bilhassa, yapılacak işlemlerde hazır bulunma yetkisi bakımından, yetkinin daraltıldığı yada genişletildiği yada değişik bir usulün kabul edilmiş olduğu hâller bulunmaktadır. Mesela, CMK 153/2 fıkrasında, müdafiin dosya içeriğini araştırma ve dosyadan örnek alabilme yetkisi kısıtlanarak, soruşturmanın gizliliği yönünden kısıtlamaya gidilmiştir.

Soruşturmanın genişletilmesi nedir

CMK 173/3 maddesinde, 6545 sayılı Kanun’un 71. maddesiyle meydana getirilen değişim sonrasında soruşturmanın genişletilmesi talebinde bulunacak merci sulh ceza hâkimliği olarak belirlenmiştir. Soruşturmanın genişletilmesi talebinde bulunulacak merci ise Cumhuriyet Başsavcılığıdır (Soruşturma nedir).

Soruşturma zamanaşımı var mı

CMK’da soruşturma zamanaşımı öngörülmemiştir. Sadece soruşturmanın en kısa sürede tamamlanması için gerekli tedbirlerin alınarak soruşturmanın en kısa sürede tamamlanması esası benimsenmiştir.

Soruşturma aşamasında uzlaşma mümkün mü

Uzlaşma müessesesi, onarıcı hakkaniyet anlayışının, CMK’daki görünümlerinden biridir. Uzlaşma kanalıyla, ceza uyuşmazlığı, ceza muhakemesi sürecini olabildiğince erken sona erdirir. Uzlaşma ile mahkemelerin iş yükü azaltılmış olur, mağdurun korunması ve insanların barıştırılması suretiyle, daha kalıcı bir toplumsal barışın sağlanması temin edilir. Uzlaşma müessesesinde, mağdurun, iddia etme, müdafa ve yargılama makamlarının, belli menfaatler karşılığında anlaşarak, ceza muhakemesi sürecini sona erdirmeleridir.

Soruşturmada CMK 253 maddesinde yer edinen uzlaşma müessesesi uygulanması ve uzlaşmanın gerçekleşmesi hâlinde, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Uzlaştırma müessesesinin uygulanabilmesi için Cumhuriyet savcısının, soruşturma evresinin sonunda, kafi şüpheye ulaşmış olması gerekir.

Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresinde, soruşturmanın gerçekleştirdiği ve uzlaşma müessesesinin koşullarının oluştuğunu tespit ettiğinde soruşturma işlemlerine son verilmesi kararı verir (Soruşturma nedir).

İddianamenin düzenlenmesine yer olmadığı kararı nedir

CMK 170/2 maddesinde yer edinen “Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda kafi kuşku oluşturuyorsa; Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler.” hükmü, kanun koyucu tarafınca, ceza muhakemesine egemen ilkelerden kabul edilen iddianame düzenleme mecburiyeti ilkesi ifade edilmiştir.

Soruşturmanın sonunda toplanan delillerin, suçun işlendiği hususunda kafi şüpheyi oluşturmadığı hâllerde, iddianamenin düzenlenmesine yer olmadığı kararı verilmesi gerekmektedir. CMK 172/1 maddesinde, soruşturmanın sonunda,iddianamenin düzenlenmesi için kafi kuşku oluşturacak kanıt elde edilememesi hâlinde, Cumhuriyet savcısı tarafınca, iddianamenin düzenlenmesine yer olmadığı kararı verileceği ifade edilmiştir.

Soruşturma yapılmasına yer olmadığı sonucuna itiraz

CMK 158/6 maddesine nazaran suç duyurusu ve şikâyet konusu fiilin suç oluşturmadığının herhangi bir araştırma yapılmasını gerektirmeksizin açıkça anlaşılması yada suç duyurusu ve şikâyetin soyut ve genel özellikte olması durumunda soruşturma yapılmasına yer olmadığı kararı verilir.

CMK 173/5 maddesinde takdir yetkisinin kullanıldığı hâllerde, Cumhuriyet savcısının vermiş olduğu, soruşturmaya son verilmesi sonucuna karşı başvuruda bulunulamayacağı belirtilmiştir (Soruşturma nedir).

Soruşturmada şikâyetten vazgeçme

Soruşturma nedir? Soruşturma aşamasında şikâyetten vazgeçme ve şikâyetin geri alınmasında da fiile ilişkin şikâyetten vazgeçildiği yada fiile ilişkin şikâyet geri alındığı için şüphelilerden yada sanıklardan biri ile alakalı vazgeçme ve geri alma tüm şüpheli yada sanıklar hakkında netice doğuracaktır. Buna şikâyetten vazgeçmenin ve geri almanın bölünmezliği ve sirayeti denir.